ساروج از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن است. برای ساختن آن نخست خاک رس و آهک را به نسبت شش و چهار مخلوط میکنند و گلی سفت میسازند و دو روز آن را ورز میدهند. بعد، قسمتی از خاکستر کورههای حمام را با مقداری مواد الیافی لوئی (تخم و پرزهای نوعی نی است) به آن اضافه میکنند و مخلوط تازه را با چوبهایی به قطر ده سانتیمتر میکوبند تا به خوبی باهم عجین شوند.
ساروج ملات آهک آبی سنتی ایران است که به دو روش سرد و گرم تولید میشدهاست. در روش گرم، کلوخههای سنگ آهک رسدار را میکوبیدند تا نرم شود سپس، خاک به دست آمده را با کاه و پهن و آب مخلوط میکردند. پس از آن، گل به دست آمده را روی زمین با ضخامت ۱۰ سانتیمتر پهن کرده و بعد از خشک شدن، قطعههای خشک شده را میپختند. نهایت، هنگامیکه قطعهها پخته شد آنها را آسیاب میکردند. محصول به دست آمده رنگ لیمویی یا قهوهای روشن داشت که ساروج گرم نامیده میشد.
در روش سرد، ساروج از مخلوطکردن آهک شکفته، خاکستر، ماسه بادی، خاک رس و لوئی یا مغز نی ساخته میشد. بنابر موارد کاربرد مختلف، ممکن بود افزودنیهای دیگری همچون موی بز یا گوساله یا انسان، سفیده تخممرغ، چربی گوساله و… به آن ترکیب افزوده شود).
اهمیت ساروج
در دروان گذشته، ساروج از اهمیت خاصی برخوردار بوده و جهت ساختن حوض، پل، آبانبار، برکه گرمابه و بنای خانه و سد کاربرد داشتهاست.
ساروج یکی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای کنارهٔ خلیج فارس میباشد که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن را نمیتوان حدس زد، ولی نمونههایی ۷۰۰ ساله از ساروج هماکنون در نقاط مختلف ایران یافت میشوند.[ در کلیه ساروجها از شن و ماسه و آهک و سفیدهٔ تخم مرغ استفاده میشده.
ردپای ساروج در کشورهای دیگر
از کشورهای دیگری که ردپایی از ساروج در آن یافت میشود:
-
کشور پادشاهی سلطنت عمان.
-
کشور یمن وجاهای دیگر.
-
کشور ایران - شهرتاریخی باستانی شوشتر